یادداشت مهمان

به بهانه اختلال شبکه ارتباطی

به بهانه اختلال شبکه ارتباطی

به گزارش الف دانلود، دستور آقای رئیس جمهور برای ورود مرکز ملی فضای مجازی به مبحث اختلال شبکه ارتباطی و به رسمیت شناختن کاهش کیفیت تجربه کاربران از فعالیت در این فضا، فتح بابی برای طرح برخی موضوعات و مسائل است.



به گزارش الف دانلود به نقل از مهر، در پی دستور آقای رییس جمهور برای ورود مرکز ملی فضای مجازی به موضوع اختلال شبکه ارتباطی، یاسر جلالی دستیار ویژه رییس سازمان تبلیغات اسلامی یادداشتی را در همین زمینه در اختیار خبرگزاری مهر گذاشته است که متن کامل آن از نظرتان می گذرد:
دستور آقای رییس جمهور برای ورود مرکز ملی فضای مجازی به موضوع اختلال شبکه ارتباطی و به رسمیت شناختن کاهش کیفیت تجربه کاربران از فعالیت در فضای مجازی کشور، فتح بابی برای طرح برخی موضوعات و مسائلی است که حل آنها جز با همفکری، همکاری و هم افزایی ظرفیتهای مختلف کشور، میسر نیست. تعدادی از این چالش ها علاوه براینکه زندگی عموم مردم را گرفتار مشکل جدی کرده، منجر به نادیده انگاریِ خدمات دولت محترم و فراموشیِ کارهای خسارت بارِ متولیانِ سابق شده است:
۱. همانطور که می دانید زندگی مردم با فناوری اطلاعات و ارتباطات عجین شده و همه مناسبات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، صنعتی، بهداشتی، درمانی، امنیتی و… بدون اینترنتِ باکیفیت، مختل می شود. اختلال در هر یک از این عرصه ها آرامش اجتماعی و روانی مردم خصوصاً جوانان و فعالان حوزه فاوا را با لطمه جدی روبه رو می کند. پس اختلال در دسترسی به اینترنت، به مدلول اختلال در آرامش اجتماعی، امنیت ملی و پیشرفت کشور است. نتایج پیمایش ملی فروردین ماه امسال نشان میدهد که بیش از ۸۰ درصد کاربران از وضعیت اینترنت ناراضی هستند. مردم امروزه در فضای مجازی زندگی می کنند و نارضایتی از وضعیت اینترنت به مدلول نارضایتی از کیفیت زندگی است. وزارت ارتباطات که مسئول مستقیم تامین اینترنت باکیفیت، بدون اختلال دسترسی و پرسرعت است، چه ضرب الاجلی برای خروج از این وضعیت تعیین کرده است؟
۲. بواسطه حوادث سال ۱۴۰۱، شرایط به شکلی رقم خورد که مسدودسازی دو سکوی اینستاگرام و واتساپ در دستور کار قرار گرفت. بااینکه این اقدام ابعاد مختلف و پیچیده ای داشت و جمعیت بالایی از مردم را تحت تأثیر قرار می داد، ظاهراً برمبنای آن چه مسئولان کشور اعلام کردند، شرایط خاص امنیتی اتخاذ تصمیم فوری را اقتضا می کرد؛ اما با گذشت نزدیک به یک سال از این اقدام، آیا زمان آن فرا نرسیده است که تبعات این تصمیم و میزان موفقیت آن و تطبیق اثر با انگیزه تصمیم گیران بررسی شود؟ آیا نتیجه شیوه فعلی اعمال سیاست و محدودیت، چیزی جز فراگیرشدن وی پی ان ها، ایجاد منابع مالی برای جریانی خاص و دسترسی قشر حساس کودک و نوجوان به محتوای ناسالم بوده است؟ آیا وقت آن نرسیده ابزارهای دیگری برای اعمال حاکمیت بر فضای سایبر طراحی شود که ضامن ارتباط سریع و آسان مردم در فضایی سالم باشد؟ به نظر شما فقط اعلام استقبال از فعالیت سکوی خارجی به شرط پذیرش قوانین، اقدامی فعالانه و اثربخش در راستای رفع دغدغه مردم است؟
۳. این شیوه از اعمال محدودیت و اقدامات فنیِ خاصِ مقابله با وی پی ان ها، منجر به اختلال فراگیر در شبکه و افت کیفیت دسترسی مردم شده است؛ اما این مسئله ای نیست که بتوان به «اسپیدتست» ارجاع داد و مشکل کیفیت و سرعت را نفی کرد. تعدادی از کارشناسان معتقدند که استناد به داده های مستخرج از اسپیدتست قابل خدشه است؛ چونکه این درگاه سرعت و کیفیت اتصال را بصورت پیش فرض با نزدیک ترین آدرس ها بررسی می کند که این آدرس ها عموماً داخلی هستند و از این منظر جامعیت لازم برای سنجش سرعت و کیفیت ارتباط را ندارند. آیا آدرس های محل رجوع اسپیدتست مشمول سیاست های ترافیکی می شوند یا در فهرست سفید قرار دارند؟ آیا اساساً اسپیدتست می تواند معیاری برای سنجش کیفیت دسترسی و اختلال باشد؟
۴. در چنین شرایطی، رویکردِ تقویت دسترسی ثابت که سال ها مغفول واقع شده بود، حتما رویکرد درستی است؛ اما آیا وزارت ارتباطات از ظرفیت ریاست بر کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و همین طور عضویت نمایندگانش در هیأت مدیره شرکت های مخابرات ایران و همراه اول به درستی بهره می گیرد؟ به نظر شما نامه اخیر رییس سازمان تنظیم مقررات در مورد عدم تمدید پروانه بزرگترین شرکت ارائه دهنده خدمات ارتباطات ثابت و منتفی شدن آن به فاصله چند روز، سازنده بود؟ آیا تبعات این مدل تصمیم با فرض اجرا که معادل خاموشی کل شبکه ارتباطی کشور برای ماه ها و بلکه سال ها است، سنجیده شده است؟ آیا برنامه کارآمدی برای جایگزینی زیرساخت های کهنه و فرسوده ثابت کشور وجود دارد؟
۵. قطع مکرر و زیان بار مراکز داده اصلی کشور، وقوع حادثه در نقاط حساس زیرساخت و قطعی فراگیر در شبکه ارتباطی کشور، افزایش فروش وی پی ان آن هم بر روی آدرس های داخلی از دیگر مواردی است که از اطلاع و تدبیر وزیر محترم در راستای بهبود این شرایط در دو سال اخیر باید سوال کرد.
۶. همانطور که می دانید در عصر سایبر، مفهوم مرز تغییر کرده و امکانِ اعمال حاکمیت، به هیچ وجه فقط با اتکا به مرز جغرافیایی محقق نمی شود؛ پس حضور مؤثر در نهادهای بین المللی، خلق مؤلفه های قدرت سایبری و ابتکار عمل جهانی، از ارکان مهم در دیپلماسی سایبر است و کشورهای مختلف جهت استفاده از آن برنامه ریزی می کنند. خیلی از امور، نظیر مشارکت در تنظیم گری، استانداردگذاری و پیگیری حقوق کاربران، خارج از این ظرفیت ها امکان پیگیری ندارد. اقدام وزارتخانه در تعامل با اتحادیه جهانی مخابرات برای الزامِ سرویس ماهواره ای استارلینک به رعایت قوانین کشور، اقدام روبه جلویی بود که شایسته تقدیر است. جایگاه اینگونه اقدامات در امتداد تقویت دیپلماسی سایبر در تعاملات جهانی دولت محترم و دستگاه دیپلماسی چیست؟ وزارت ارتباطات چه برنامه ای برای این حوزه دارد؟
۷. تنظیم صحیح روابط اقتصادی، اهمیت ویژه ای در تنظیم سایر مناسبات فرهنگی، محتوایی و فنی دارد. بر طبق مصوبه مهم شورای عالی فضای مجازی با عنوان «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» مدل اقتصادی شبکه ملی اطلاعات باید تدوین شود. این اقدام در چه وضعیتی قرار دارد؟ فقدان مدل اقتصادی شبکه ملی اطلاعات، سبب زیان و مشکلات اقتصادی اپراتورها خصوصاً بعد از مسدودسازی اخیر (به علت اتکای بیش از اندازه اپراتورها به ترافیک خارجی) و نیز سردرگمی نهاد تنظیم گر در تعرفه گذاری اینترنت شده است. «از دست رفتن ظرفیتهای توسعه و ارتقای شبکه از طرف اپراتورها»، «کاهش کیفیت ارائه خدمات از طرف آن ها»، «شکل گیری همکاریهای انحصاری با صاحبان سکوهای بزرگ برای جبران هزینه ها» و «محروم شدن بخش بزرگی از تولیدکنندگان محتوای دیجیتال و سکوهای ارائه دهنده از برخورداری یکسان و عادلانه از ساختارهای تعرفه، » قسمتی از لطمه های شرایط فعلی است.
۸. تغییرات مکرر رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و در نهایت، ایجاد جایگاهی جدید تحت عنوان قائم مقام امور ارتباطات با تجمیع نقش تنظیم گری سازمان و نقش توسعه ای شرکت ارتباطات زیرساخت، مؤید تشتت مدیریت و خلط ماموریت ها در وزارت ارتباطات است.
۹. بدیهی است که بدون زیرساخت های رصدی و اتکاء به آمار، امکان هرگونه اقدام صحیح و مؤثر منتفی می شود. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از یک سو در ارائه آمار قابل اتکاء از سهم اینستاگرام در اقتصاد دیجیتال کشور ناکام بود و از طرف دیگر مصوبات کارگروه اقتصاد دیجیتال در مدیریت عوارض اقتصادی ناشی از مسدودسازی اینستاگرام ناکارآمد بود. باتوجه به مکلف شدن وزارت ارتباطات درباب «ایجاد امکان رصد و پایش مستمر وضعیت و روند خدمات کسب وکارهای دیجیتال داخلی» وفق مصوبه طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات، چه تمهیدات و اقداماتی دراین زمینه انجام شده است؟
۱۰. یکی از اپراتورهای بزرگ کشور که سکویی را با کپی برداری دست چندم از سکوی خارجی مسدودشده، باکیفیت بسیار پایین تر و پراشکال در مدیریت محتوای ناسالم به وجود آورده است، آمارهایی را از تعداد کاربران و حجم ترافیک ارائه می دهد که به هیچ وجه با واقعیت اجتماعی و فنی کشور، همخوانی ندارد. وزارت ارتباطات چه سازکاری برای ارائه آمار متقن و بدون واسطه یا حداقل صحت سنجی آمارهای ارائه شده طراحی نموده است؟
۱۱. نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده یکی از مؤلفه های اساسیِ قدرتِ کشورها است. بواسطه عصری که در آن قرار داریم یعنی عصر سایبر، عملکرد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تأثیر زیادی بر زندگی جوانان تحصیل کرده دارد. این وزارتخانه چه تدابیری در تقویت امید به آینده و فراهم کردن فضای کار و اثرگذاری اجتماعی آنها اتخاد کرده است؟ جوانان نخبه چه انگاره ای نسبت به مسئولین و میزان اثرگذاری خود در پیشرفت کشور دارند؟ وزارت ارتباطات چقدر از ظرفیت نخبگان کشور یا لااقل پژوهشگاه ذیل خود در یافتن راهکارهای مسائل پیچیده بهره می گیرد؟ آیا طرح پشتیبانی از کسب وکارها که در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال پیگیری می شد، توانست چالش های کسب وکارهای دیجیتال را بعد از شهریور ۱۴۰۱ حل وفصل کند؟ آمارهای پیدا و پنهان از عدم اقبال کسب وکارها به این طرح، عدم توجه به محل تامین منابع مالی و شرایط ارائه تسهیلات را نشان میدهد.
۱۲. آمارهای ارائه شده در گزارش عملکرد ۲۰ ماهه وزارت ارتباطات، بااینکه حاوی نکات مثبت و نشان دهنده تلاش ها است اما نقص هایی دارد؛ از آن جمله می توان به گزارش کردن تأسیس خدماتی که نمونه مشابه آنها وجود دارد، تکرار گزاره های متعلق به یک خدمت خاص از چند زاویه، ارائه خدمات خارج از حوزه ماموریت و گزاره های تأیید نشده یا در دست اقدام اشاره نمود.
۱۳. داشتن ایده اساسی، تدوین نقشه راه و سندنویسی مبتنی بر محاسبه درست و آینده نگرانه، بااینکه کافی نیست اما از الزامات مدیریت منسجم و کارآمد است. اما آن چه در برنامه وزارت ارتباطات در سند تحول دولت مردمی و همین طور لایحه برنامه هفتم توسعه کشور مشاهده می شود، اولاً همه مسائل مهم فضای مجازی برای امروز کشور مورد توجه قرار نگرفته و ثانیاً با بخشی نگری به مسائل، آنها ذیل سرفصل فناوری اطلاعات و ارتباطات تدوین شده اند. حال آنکه در شروع گام دوم انقلاب و دگرگونی های پیش روی زندگی بشر در عصر هم گرایی فناوری ها، بخشی نگری به موضوعات این حوزه فقط سبب عقب افتادگی بیشتر کشور در این زمینه خواهد شد.
۱۴. اتفاقات سال ۱۴۰۱ و مواجهه با مسئله اینستاگرام، به متغیرهای بسیاری وابسته بود که لزوماً در دایره تکالیف وزارت ارتباطات و حوزه ارتباطی کشور قرار نداشت. برهمین اساس بود که ایجاد نمونه داخلی؛ البته با کیفیتی بسیار پایین تر، نتوانست حتی پاسخ گوی نیازهای ارتباطی مردم شود. دراین زمینه چند محور مطرح می شود:
اول: مواجهه با اینستاگرام نیازمند مجموعه سیاست هایی بود که بتواند با تجویز بسته اقدامات مجازی و حقیقی در دایره فعالیت دستگاه های مختلف دولتی و حاکمیتی (حتی بدون ارتباط با فضای مجازی) به حل چالش ها منجر شود. اما عدم توجه به گزارش های کارشناسی و نظرات نخبگانی ارائه شده از طرف مراکز پژوهشی و مراجع مختلف، منجر به تصمیم فعلی شد که خود تبعات گوناگونی را به همراه داشته و صحت اقدامات را مورد تردید قرار داده است.
دوم: چنان که آمارهای ارائه شده در مورد ترافیک ناشناس اپراتورهای ثابت و سیار نشان می دهد، استفاده از فیلترشکن در بین کاربران اینترنت در کشور بالا رفته است. نتایج پیمایش فروردین ماه نیز رقم استفاده ۶۰ درصدی را نشان میدهد.
سوم: کوشش برای مسدودسازی فیلترشکن ها با شیوه فعلی، پایداری شبکه را بصورت چشم گیری کاهش داده و سبب نارضایتی شدید در بین فعالان حوزه فناوری اطلاعات شده است. این نارضایتی فقط به فعالان این حوزه محدود نشده، بلکه همان گونه که گفته شد، اغلب کاربران از وضعیت اینترنت اعلام نارضایتی کرده اند.
چهارم: از اقتصاد مقابله با فیلترشکن ها غفلت شد تا آنجا که شاهد ظهور وی پی ان های اختصاصی اپراتورها و جابجایی در سهم بازار کاروران ارتباطی شدیم.
پنجم: عدم توجه به جنبه های اقتصادی سیاست انتخابی، سبب زیان های اقتصادی سنگینی به مجموعه کسب وکارهای این حوزه شده است؛ ازجمله اپراتورهای سیار و ثابت که با کاهش درآمدی سنگینی مواجه گشته اند.
۱۵. یکی از لوازم نگاه فرابخشی به فضای مجازی، احترام به تدبیر رهبر معظم انقلاب در تشکیل شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی است. تمکین به جایگاه این نهاد و اجتناب از ساختارسازی های موازی و دورزننده آن، حتما هم به مصلحت کشور و هم تامین کننده منافع وزارت ارتباطات است. در مقابل، رویکرد های غیرسازنده، نه فقط تضعیف جایگاه وزارت ارتباطات در ساختار مدیریت فضای مجازی را بدنبال دارد، بلکه موجب دخالت مکرر و چالش زای دیگر عوامل در مدیریت فضای مجازی می شود.
۱۶. پاسخ غیرحقوقی به مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباب شورای اجرائی فناوری اطلاعات، در هفته های آغازین مسئولیت، شائبه ادامه رویکرد دولت قبل در قبال نهادهای بالادستی را به وجود آورد و در امتداد آن، کوشش برای جداسازی ابعاد اقتصادی فضای مجازی –تحت عنوان کارگروه اقتصاد دیجیتال- از حوزه مأموریتی شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی، این شائبه ها را تقویت کرد. بنظر می رسد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دوره جدید، در راه پیشینیان خود، مسیر تمرکزگرایی در امور را پیش گرفته است.
۱۷. تشکیل کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال به پیشنهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وفق تصویب نامه و وظایف و اختیارات مصوب آن، تداخل گسترده ای با وظایف و اختیارات شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی دارد. هیچ نوع سازکاری برای تعامل این کارگروه با شورای عالی و مرکز ملی در نظر گرفته نشده و با عنایت به ابتنای تشکیل آن بر اصول ۱۲۷ و ۱۳۸ قانون اساسی، عملاً جایگاهی بالاتر از شورای عالی پیدا کرده است؛ حال آنکه رهبر معظم انقلاب در تعیین جایگاه شورای عالی، ذیل بند یک حکم دوم شورای عالی فضای مجازی، دستور انحلال تمامی شوراهای موازی را صادر کردند و بنابر آن، شوراهای عالی انفورماتیک، اطلاع رسانی و امنیت تبادل اطلاعات (افتا)، منحل و کلیه وظایف راهبردی، سیاست گذاری، نظارت و هماهنگی آنها در سطح ملی به شورای عالی فضای مجازی منتقل گردید
۱۸. جلوگیری از ابلاغ برخی مصوبات شورای عالی فضای مجازی ازجمله مصوبه مربوط به اینترنت ماهواره ای یا اصلاح وظایف و اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات، اقدامات عجیبی است که به نظر نمی رسد بتوان هیچ نوع توجیهی برای آنها یافت.
۱۹. بنا بر سند «صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی»، وزارت ارتباطات مکلف بوده زیرساخت و خدمات پایه و پیشران ویژه محیط صیانت شده مجازی را تا انتهای سال ۱۴۰۰ ارائه نماید. وضعیت انجام تکالیف در رابطه با قشر حساس کودک و نوجوان چیست؟ وزارت ارتباطات چه سهمی در دسترسی آنها به فیلترشکن و محتوای ناسالم دارد؟
۲۰. صحبت از میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات آن هم در شرایطی که هنوز طرح اجرائی و فاکتورهای عملکردی برای توسعه آن تدوین و تصویب نشده است، امری غیرعقلانی است. بنابر ابلاغیه آذر ماه ۱۳۹۸ رهبر معظم انقلاب در مورد شبکه ملی اطلاعات، اولاً مرکز ملی فضای مجازی، مسئولیت راهبری و نظارت بر حسن اجرای شبکه ملی اطلاعات را بر عهده دارد و باید در پروسه اجرائی پروژه شبکه ملی اطلاعات نقش لازم را ایفا نماید، ثانیاً وزارت ارتباطات موظف می شود تا ظرف مدت دو ماه برنامه عملیاتی (شامل زمان بندی اجرا و خروجی های مورد انتظار) تکمیل، ساماندهی، تقویت و پایدارسازی شبکه ملی اطلاعات را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه نماید. اگر در دولت گذشته قصور یا تقصیری در مقابل حکم رهبر انقلاب، متوجه وزارت ارتباطات بوده، در دولت جدید آیا رویه دیگری اتخاذ شده است؟
۲۱. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مطابق تبصره «۷» بند «س» قانون بودجه سال ۱۴۰۲، بمنظور شتاب بخشی به توسعه شبکه ملی اطلاعات، ارتقا و نوسازی زیرساختهای ارتباطی و توسعه فیبر نوری منازل و کسب وکارها، اقدام به ایجاد صندوقی تحت عنوان «صندوق توسعه شبکه ملی اطلاعات» نموده و اعتباری معادل هزار میلیارد تومان برای سال اول این صندوق در نظر گرفته است. این مصوبه مخالف نص صریح رهبری در ابلاغیه آذر ۱۳۹۸ است که در آن نقش محوری در بودجه ریزی شبکه ملی اطلاعات برعهده مرکز ملی فضای مجازی و شورای عالی فضای مجازی گذاشته شده است.
۲۲. کوشش برای جذب دیگر اختیارات محوله به مرکز ملی فضای مجازی در قوانین بودجه سالانه یا تحدید اختیارات آن نهاد در لایحه برنامه هفتم توسعه از دیگر مواردی است که نگرانی از بابت تشدید معارضه وزارت ارتباطات با مرکز ملی و شورای عالی فضای مجازی را بیش از پیش نموده است. بنابر احکام رهبر انقلاب، نظارت بر اجرای امنیت سایبری به مرکز ملی فضای مجازی واگذار و بین دستگاه های اجرائی دراین زمینه اتفاق نظر شکل گرفته بود؛ اما از طرف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تلاش شد تا ذیل بند «ز» تبصره ۷ لایحه بودجه ۱۴۰۲، متولی نظارت بر امنیت شبکه و سامانه های دستگاه های اجرائی و صدور تأییدیه ها، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت اطلاعات تعیین شوند، اما به سبب مغایرت قانونی فوق الذکر در قانون بودجه ملغی شد. متأسفانه شنیده می شود این فشارها همچنان برای تصویب این حکم غیرقانونی در لایحه برنامه هفتم توسعه نیز ادامه دارد.
۲۳. تعیین عدد بدون پشتوانه ۳۰۰ متر برای محاسبه سطح تحت پوشش فیبرنوری، سبب تحقق آمارهای غیرواقعی از میزان پیشرفت پروژه توسعه فیبرنوری در کشور شده است. با احتساب چنین شاخصی و وجود ۶۰ هزار ترمینال دسترسی به فیبر (FAT) فقط در یک کارور ارتباطی، می توان ادعا کرد که دسترسی به هدف ۲۰ میلیون پورت فیبرنوری هم اکنون محقق شده است!
۲۴. در وضعیت اقتصادی حال حاضر کشور و با زیان دیدن اپراتورها از مسدودسازی های سال گذشته، الزام به توسعه شبکه مبتنی بر فیبر نوری که بر طبق بند ۳ - ۱ مصوبه «اصول حاکم بر پشتیبانی از توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری» دوره بازگشت سرمایه و رسیدن به نقطه سربه سر آن طولانی بوده و از همین جهت دولت نیز حق السهم خودرا به یک دهم درصد کاهش داده است؛ بنابر نظر کارشناسان عملاً برای کشور مقرون به صرفه نیست و با واقعیات اقتصادی کشور و صنعت فاوا نیز منطبق نیست.
۲۵. مدل توسعه شبکه مبتنی بر فیبر نوری اساساً در شهرهای بزرگ با چالش های اجرائی مواجه بوده و بیشتر در شهرهای کوچک درحال توسعه است. این درحالی است که غالب کسب وکارهای دیجیتال که نیازمند به کیفیت های بالای دسترسی هستند، در شهرهای بزرگ مستقر هستند و عملاً از مزایای توسعه فیبر نوری بی بهره اند. پس حل مشکل دسترسی باکیفیت در شهرها نیازمند تدابیر عمیق تر و توجه به پیچیدگی های اجرائی است.
در این مجال، قسمتی از مسائل، چالش ها و سوالات مهم این حوزه به اختصار طرح شد به این امید که مبنایی برای ادامه گفت و گو و تکانه ای برای حرکت صحیح و پرشتاب در راه پیشرفت باشد.


منبع:

1402/05/02
08:07:47
0.0 / 5
311
تگهای خبر: ارتباطات , ارتباطات و فناوری اطلاعات , استاندارد , اینترنت
این پست الف دانلود را می پسندید؟
(0)
(0)

تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات خوانندگان الف دانلود در مورد این مطلب
لطفا شما هم نظر دهید
= ۸ بعلاوه ۲
الف دانلود